Τα βασικά στοιχεία της δομημένης εκπαίδευσης( TEACCH) 1ο Μέρος

Α) Δόμηση και οργάνωση του φυσικού περιβάλλοντος

  Η τάξη είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο ώστε με την πρώτη ματιά να γίνεται κατανοητό ποια δραστηριότητα γίνεται σε ποιο σημείο. Ο χώρος ομαδικών δραστηριοτήτων, ο χώρος ελεύθερου παιχνιδιού, ο χώρος ατομικής εργασίας για το κάθε παιδί, αλλά και ο χώρος δουλειάς με την δασκάλα. Σε όλες αυτές τις ιδιαίτερες περιοχές της τάξης υπάρχει χώρος συγκεκριμένος για να μπαίνει και να βγαίνει το παιδί.

  Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά με αυτισμό να μπορούν να παραμείνουν για κάποιο χρονικό διάστημα σε ένα μέρος, να μάθουν να περιμένουν. Τοποθετώντας κατάλληλα τα έπιπλα βοηθάμε το παιδί να κατανοήσει που θα κάνει τι. Επιπλέον δεν μπορεί να φύγει παρά μόνο από ένα σημείο. Το γεγονός αυτό βοηθά το δάσκαλο να προλάβει το παιδί αν προσπαθήσει να απομακρυνθεί, πριν ολοκληρώσει την δραστηριότητα του.

Τάξη δομημένη με το πρόγραμμα TEACCH

  Γνωρίζουμε ότι τα παιδιά με αυτισμό συχνά είναι πολύ ανήσυχα, διασπάται η προσοχή τους εύκολα και αδυνατούν να καθίσουν και να ολοκληρώσουν μία δραστηριότητα. Η φυσική δόμηση της τάξης τα βοηθά να κατανοήσουν ότι πρέπει να παραμείνουν στην θέση τους. Επιπλέον, αν φύγουν, διατρέχουν διαφορετικούς κινδύνους. Η δασκάλα έχει έτσι την δυνατότητα, εκτός των άλλων, να τα προστατέψει. Και, αν δεν εκπαιδευτούν νωρίς στη ζωή να μπορούν να κάθονται σε ένα μέρος, είναι πολύ δύσκολο να τα ελέγξει κανείς αργότερα, στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή, όταν η σωματική τους ανάπτυξη και δύναμη δεν επιτρέπει να ελέγξουμε τις φυγές, οι οποίες εμφανίζονται πολύ συχνά.

  Βασικό στοιχείο της φυσικής δόμησης είναι ο τρόπος με τον οποίο χωρίζουμε τον χώρο. Για μεγαλύτερα παιδιά, εφήβους επειδή έχουν ήδη μάθει να ολοκληρώνουν την δραστηριότητα τους, δεν χρειάζεται τόσο έντονος διαχωρισμός, ούτε πολλά έπιπλα. Για να υπενθυμίσουμε οπτικά στα παιδιά το χώρο των ελεύθερων δραστηριοτήτων και παιχνιδιού, αντί για έπιπλα, μπορούμε να βάλουμε ένα χαλί στο δάπεδο. Τα βοηθά να θυμηθούν που θα βρίσκονται όταν στο πρόγραμμα τους υπάρχει ελεύθερος χρόνος ή ελεύθερη δραστηριότητα. Μερικές φορές είναι ιδιαίτερα βοηθητικά τραπεζάκια ή θρανία με διαχωριστικά από τον υπόλοιπο χώρο. Τα παιδιά, διευκολύνονται έτσι να συγκεντρώσουν την προσοχή τους στην δραστηριότητα τους και δεν διασπώνται. Απομονώνονται με τον τρόπο αυτό ορισμένα οπτικά ερεθίσματα. Η φυσική δόμηση και οργάνωση του περιβάλλοντος της τάξης, σκοπό έχει να βοηθήσει το παιδί να κατανοήσει μέσα από την οπτική οδό τι γίνεται στην κάθε περιοχή, να ξέρει τι να περιμένει. Η διαμόρφωση αυτή κάνει τη τάξη, το χώρο, κατανοητό και προβλέψιμο.

  Εκτός από την περιοχή του ελεύθερου παιχνιδιού υπάρχει και η περιοχή του δομημένου παιχνιδιού π.χ η περιοχή όπου μπορεί να ακούσει μουσική. Σημαντική περιοχή στις τάξεις για παιδιά με αυτισμό αποτελεί η μεταβατική περιοχή . Σ' αυτήν τοποθετείται το ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα του κάθε παιδιού στο οποίο παριστάνονται ή γράφονται οι δραστηριότητες της ημέρας. Έτσι το παιδί ξέρει ότι θα ακολουθήσει κάποια αλλαγή.

  Όπως αναφέραμε, οι αλλαγές αναστατώνουν συχνά και σοβαρά τα παιδιά με αυτισμό. Προκαλούν ξεσπάσματα νεύρων. Στη μεταβατική περιοχή το παιδί ενημερώνεται για το πρόγραμμα της ημέρας και τις αλλαγές, το πέρασμα από τη μία δραστηριότητα στην άλλη. Με τον τρόπο αυτό η αλλαγή γίνεται προβλέψιμη.

  Η περιοχή της ατομικής εργασίας είναι ιδιαίτερα σημαντική. Κάθε παιδί πρέπει να έχει τον ατομικό του χώρο εργασίας, όπου μαθαίνει να εργάζεται μόνο του, ανεξάρτητα. Γνωρίζουμε ότι τα άτομα με αυτισμό είναι εξαρτημένα από τους άλλους. Η δομημένη εκπαίδευση τα βοηθά να ανεξαρτητοποιηθούν και να είναι σε θέση να διεκπεραιώσουν μόνα τους μία δραστηριότητα. Ακόμη και ενήλικες, οι οποίοι δεν εκπαιδεύτηκαν από την παιδική ηλικία, μπορούν να εκπαιδευτούν στην ανεξαρτησία. Η δομημένη εκπαίδευση δεν αφορά λοιπόν μόνο παιδιά, αλλά είναι αποτελεσματική και στους ενήλικες. Βέβαια, όσο νωρίτερα στη ζωή αρχίσει κανείς αυτήν την εκπαίδευση, τόσο τα αποτελέσματα είναι καλύτερα.

  Μια άλλη περιοχή στις τάξεις για παιδιά με αυτισμό είναι η περιοχή ατομικής διδασκαλίας. Σ' αυτήν  το παιδί μαθαίνει ότι θα καθίσει με τον δάσκαλο για να εκπαιδευτεί σε μία νέα δραστηριότητα την οποία, όταν θα μάθει, θα την κάνει μόνο του στην περιοχή ατομικής εργασίας. Στην περιοχή αυτή υπάρχουν και κοινωνικές απαιτήσεις, κάθεται με τον δάσκαλο που το βοηθά να μάθει κάτι καινούριο.

Β) Ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα

  Το δεύτερο σημαντικό χαρακτηριστικό της δομημένης εκπαίδευσης είναι το ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα του κάθε παιδιού που το βοηθά να κατανοήσει τι δραστηριότητες θα κάνει κατά την διάρκεια της ημέρας.

  Το πρόγραμμα έχει διαφορετική μορφή, ανάλογα με το παιδί και τις δυνατότητες του, είναι δε αυστηρά εξατομικευμένο. Για τα παιδιά που διαβάζουν, οι δραστηριότητες σημειώνονται γραπτά. Για παιδιά που δεν διαβάζουν, μπορούν να χρησιμοποιηθούν φωτογραφίες, σκίτσα, σχήματα ή αντικείμενα. Το πρόγραμμα ενημερώνει και ετοιμάζει τα παιδιά για τις αλλαγές των δραστηριοτήτων που θα συμβούν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Το παιδί γίνεται με τον τρόπο αυτό ευέλικτο και η συμπεριφορά του βελτιώνεται αφού γνωρίζει τι το περιμένει.

Τάξη δομημένη με το πρόγραμμα TEACCH

  Ένα άλλο χαρακτηριστικό του καθημερινού προγράμματος είναι η αλλαγή του από τη μία μέρα στην άλλη. Πολύ συχνά οι γονείς δηλώνουν ότι το παιδί τους δεν χρειάζεται πρόγραμμα γιατί ξέρει πολύ καλά από μόνο τι να κάνει, θυμάται πολύ καλά πότε είναι ώρα για βόλτα, είναι σαν έχει ρολόι στο μυαλό του και κάνει τα ίδια πράγματα κάθε μέρα. Ωστόσο αυτό είναι το πρόβλημα. Δεν είναι στερεοτυπικού τύπου αυτή η συμπεριφορά; Και ξέρουμε ότι τα παιδιά με αυτισμό τηρούν άριστα τις ρουτίνες και τις στερεοτυπίες. Τι γίνεται όμως όταν η μαθημένη ρουτίνα αλλάζει; Στην πραγματικότητα, στην καθημερινή ζωή είναι σχεδόν αδύνατο να κάνουμε κάθε μέρα τα ίδια πράγματα. Δεν είναι δυνατόν να πηγαίνουμε κάθε μέρα βόλτα γιατί μπορεί π.χ μία μέρα να βρέχει. Οι αλλαγές είναι αναπόφευκτες κάθε μέρα, αυτό ωστόσο αποτελεί πρόβλημα για το παιδί με αυτισμό εξαιτίας της ανάγκης του για ομοιότητα και συγκεκριμένα, γνωστά πράγματα. Το πρόγραμμα λοιπόν βοηθά τα παιδιά να μάθουν να είναι ευέλικτα.